Teksty

Warto czytać:

Frank Fueredi, Gdzie się podziali wszyscy intelektualiści?
Frank Fueredi, Populiści dopadli sztukę

Po co to wszystko

Dyskusja o Nowej Kulturze zaczęła się kilka lat temu. Kiedy próbowaliśmy uwierzyć, że to co robimy będzie miało kiedyś sens, że osiągniemy wyidealizowane rezultaty, dokonamy przemiany w umysłach ludzi, mieszkańców miasteczek i wsi.

Chcieliśmy przy pomocy nowostworzonej marki dla regionalnego miodu – uczyć wrażliwości na znaczenie zapisane w miejscach, na historię ziemi wciąż obłaskawianej przez przesiedleńczych potomków. Wyszliśmy z założenia, że nadając tysiącom słoików miodu – esencji Drawskiej Ziemi nowe imię starodawnego Drahimia, zmienimy stosunek ludzi do miejsc, w których mieszkają. Zastosowaliśmy – zupełnie nieświadomie – metodę przyspieszonej animacji środowiska pszczelarzy, a przez nich i ich słodki produkt – animacji lokalnych liderów opinii i aktywności.

Wydawało nam się, że świadome zatarcie granic obecnych gmin i powiatów, wpływów i administracyjnych przyzwyczajeń doprowadzi do zbudowania tożsamości regionalnej mieszkańców Pojezierza Drawskiego.

Tysiące dzieci ze Szczecina odwiedzających tę piękną krainę w „Wyprawach po złote runo”, które przywiozły słoik produktu regionalnego z etykietą nawiązującą do tajemniczej historii miało uzasadnić nasze działania. Obecność miodu drahimskiego na targach i wystawach, na pierwszych stronach gazet drażniła oczy decydentom i powoli zapadała w pamięć mieszkańców regionu i całego kraju.

Przez trzy lata intensywnej pracy zrozumieliśmy, że byliśmy zbyt zachłanni i dumni. Chcieliśmy osiągnąć zbyt wiele w krótkim czasie. Chcieliśmy wytworzyć mechanizmy współdziałania wewnątrz środowiska zawodowego pszczelarzy, chcieliśmy zintegrować społeczności zawodowe i przekonać do wspólnych idei (pszczelarzy, nauczycieli, urzędników, pracowników kultury, organizatorów i gestorów turystyki, przyrodników i leśników). Chcieliśmy doprowadzić do podjęcia wspólnej strategii przez samorządy. Szybka lekcja tworzenia marki regionalnej i dzięki niej budowania tożsamości kulturowej okazała się lekcją abecadła biznesu, nauką odpowiedzialności na podstawowym poziomie dekalogu. Próba propagowania historii i wiedzy o regionie okazała się jedynie lekcją wspólnych spotkań i stowarzyszania się. Nie powstały jak grzyby po deszczu lokalne izby muzealne, nie zabezpieczono największego w tej części Europy wrzosowiska, nie powstała sieć edukacyjnych pasiek, nie rozpoczęto gruntownych badań historii regionu, nie przeprowadzono wykopalisk archeologicznych, nie uratowano młyna w Głęboczku, nie ochroniono tradycyjnych alei drzew przy drogach, nie wyznaczono szlaków historycznych, nie przywrócono pamięci o starych cmentarzach.

Być może byliśmy za słabi w swoim uporze i skuteczności działania. Być może mieliśmy zbyt mało czasu, środków i sił. Być może nie wyznaczyliśmy sobie bardziej realnych celów.

Wiemy jednak, że mieszkają na pojezierzu ludzie, dla których warto było pracować, że są na pojezierzu miejsca, dla których warto wiele zrobić. I warto wciąż chcieć.

Miód drahimski wciąż jest faktem. Wszedł w obieg rynku i świadomości. Trochę ułomnie, trochę za słabo, ale jednak. Wzrosła świadomość istnienia i wyjątkowości krainy: Pojezierze Drawskie. Uratowano spichlerz Gropiusa w Jankowie, muzeum w Drawsku wciąż absorbuje wyobraźnię lokalnego samorządu, pałac w Siemczynie można zwiedzać w sezonie, odrestaurowano kościół w Ostrym Bardzie, kotłują się inicjatywy (z szansą na sukces) wokół kościoła ryglowego w Mielenku Drawskim, Zosia Langowska remontuje kolejny pałac, młodzi historycy coraz częściej uwagę swą kierują w stronę drawskiej ziemi, publiczność byłych Operobusów z niecierpliwością oczekuje na kolejne możliwości obcowania z wysoką sztuką.

Zmieniają się ośrodki aktywności. Z Czaplinka na Drawsko, z jednej gminy na inną. Liderzy tych ośrodków stronią od samorządów. Nie znajdują w nich zrozumienia. Tomasz Skowronek nie zaprzestaje swoich działań na rzecz badań nad historią oflagu Gross Born, lecz woli działać sam, prywatnie. Marzenka Groblewska zamiast prowadzić Izbę Muzealną zakłada swój Dom Ręcznego Dzieła. Książkę o historii Złocieńca nie wydaje miasto lecz prywatnie Jarosław Leszczełowski– pasjonat z Warszawy. Tymczasem resztki tożsamości regionalnej, eksponaty, stare pocztówki, pamiątki częściej są obecne na aukcjach Allegro niż na oficjalnych wystawach.

Dyskutując o Nowej Kulturze mówiliśmy najwięcej o autentyczności potrzeb i pozostawaniu ich poza oficjalnym obiegiem. Spolegliwość kultury gminnej wobec masowych gustów mieszkańców miasteczek i wsi, stereotypowych zachowań i naśladownictwa „skutecznych” w aspekcie sukcesu wyborczego działań kulturalnych zatraca tę autentyczność. Uczestnictwo w kolejnych dniach miasta organizowanych na jedną modłę i przez stylistyczną kalkę zmusza tłum do stadnych zachowań pozbawionych refleksji.

Figowym listkiem stają się występy fałszywych artystów uznanych przez telewizyjną pamięć publiczności oraz wędrujący od miasta do miasta wykonawcy, których nikt już nie chce słuchać ni oglądać w dużych ośrodkach kultury przekonujący nauczycielki języka polskiego, że są „narodowym teatrem”.

A wiemy przecież, doświadczyliśmy tego przez kilka lat pracy na pojezierzu, że aspiracje mieszkańców pojezierza są wysokie. Mieszkają tu i pracują autsajderzy, którzy niechętnie włączają się w nurt oficjalnego życia. Mieszkają artyści i poeci, wolnomyśliciele i filozofowie, melomani i teatromani, pedagodzy i filolodzy. Oni potrafią docenić kunszt, wirtuozerię, styl i myśl. Są skłonni do refleksji. Są chętni do dyskusji i działania.

I znowu zachciało się nam chcieć. Może to chcenie jest naiwne, jak wołanie na puszczy, jak rzucanie się z motyką na słońce. A jednak chcemy upomnieć się o kulturę wysoką w oddali od dużych aglomeracji, chcemy przywrócić godność miejscom, chcemy odnaleźć na prowincji klasę średnią, chcemy zogniskować rozproszony potencjał, chcemy kreować nowe wzorce uczestnictwa w kulturze, chcemy niwelować kompleksy, dawać artystom satysfakcję z pracy i przedstawić im nowego widza, zaorać ugory kultury masowej, chcemy wypracować nowe mechanizmy w przemyśle: kultura (brr to ostatnie nieładnie brzmi).

I dlatego robimy Nowa Kulturę.

Marek Sztark